Het bestrijden van disinformatie, of ‘fake news’, is relevanter en urgenter dan ooit. De WHO heeft het over een ‘infodemic’: een potentieel dodelijke explosie van wereldwijde disinformatie. Influencers blijken soms een kwalijke rol te spelen. Voor journalisten en nieuwsmedia is een cruciale rol weggelegd om een baken van betrouwbaarheid te zijn.
Beroemdheden, acteurs en politici met veel volgers zijn belangrijke verspreiders van disinformatie over het coronavirus, schrijft The Guardian op basis van een recente studie. Het gaat niet enkel om Trump en Bolsonaro, want België heeft zijn eigen incidenten. (lees ook: Zendmast in Pelt in brand gestoken)
Voorbeeld uit de categorie Myth Busting, ‘official United Nations COVID-19 Response Creative Content Hub‘
Kleine groep influencers met grote engagement
Oxford’s Reuters Institute ontdekte dat prominente publieke figuren 20% van de valse claims produceren en dat deze verantwoordelijk zijn voor maar liefst 69% van het social media engagement.
Hoewel factcheckers en mainstream nieuwsmedia met grote inspanningen tegen deze sterke stroom in worstelen, realiseren ze vaak onvoldoende impact. Experimentele studies wijzen op een directe link tussen geloof in de valse claims en het negeren van de overheidsmaatregelen voor ‘social distancing’. Enkele sociale media platforms werken al aan snellere detectie van disinformatie over corona.
Verlies van vertrouwen in alle nieuwsbronnen
Een groot risico van deze ‘infodemic’ is dat groepen mensen hun vertrouwen in alle informatiebronnen verliezen, omdat ze steeds moeilijker onderscheid kunnen maken tussen feiten en fake nieuws, en tussen goed onderbouwde journalistiek en superpartijdige berichtgeving.
Op de schouders van serieuze nieuwsmedia, in alle vormen en formaten, rust dan ook een grote verantwoordelijkheid, waardoor ze zich geen uitschuivers kunnen veroorloven. Iedereen moet zich terdege bewust zijn van de gesofisticeerde disinformatietactieken vandaag, zoals valse denktanks, frauduleuze bronnen, onechte social-media-accounts, etc. Fact-checking, multi-sourcing en digitalmedia-alfabetisme zijn cruciaal.
Bescherming tegen disinformatie
Een Canadees overheidsproject over magazines en disinformatie geeft 6 aanbevelingen uit eigen onderzoek die uitgevers kunnen helpen zich te beschermen tegen disinformatie en geloofwaardige journalistiek verdedigen.
1. Promoot het begrip van de oorzaken en gevolgen van dit disinformatietijdperk: zorg voor fact-checking- en verificatievaardigheden in de digitale wereld
Behulpzame bronnen op dit punt:
- UNESCO’s handboek voor journalistiek onderwijs en training: Journalism, ‘Fake News’, and Disinformation
- A Short Guide to the History of ‘Fake News’ and Disinformation gepubliceerd door ICFJ in drie talen
- UNESCO’s curation of the communications and information sectors efforts to respond to COVID-19
- Informatieve blogposts, training tools en projects via First Draft News: https://firstdraftnews.org/training/
2. Neem je publiek bij de hand: waarheid, vertrouwen en gezamenlijke strijd
De versmelting van feit en fictie ondermijnt het vertrouwen van het publiek in alle informatie, waardoor manipulatie door kwaadwillende partijen gemakkelijker wordt. Vooral uitgevers met een niche-publiek blijken doelwit voor verspreiders van desinformatie.
Specialistische kennis van journalisten is een krachtig wapen in deze strijd. Door je publiek te mobiliseren en hun loyaliteit te versterken (met lidmaatschappen, evenementen, … ) kan je hen betrekken bij de oplossing van het probleem. Het journalistieke platform De Correspondent werkt regelmatig samen met zijn leden om verschillende perspectieven te verzamelen en expertise van leden zelf te delen.
Behulpzame bronnen:
- ICFJ’s Global Health Crisis Reporting Forum
- Leer van case studies, zoals in onderzoeksrapporten van Reuters Institute for the Study of Journalism:
3. Breng zelf transparantie en accountability in praktijk
- Wees transparant over journalistieke processen en laat je publiek achter de schermen meekijken.
- Hanteer een duidelijke scheidingslijn tussen advertorial, sponsored en native content. Ga er niet mee schuiven voor korte termijn winst (lees ook: 4 factoren voor branded-content-succes).
- Onderzoek hoe adverteerders werken om besmetting te voorkomen.
4. Bundel de krachten tegen verdeel-en-heers
Als uitgever alleen tegen disinformatie strijden is onmogelijk. Sectororganisaties en andere professionele samenwerkingen zijn cruciaal om de krachten te verenigen en succes te boeken. Disinformatie-partijen zijn zelf vaak goed georganiseerd en werken frequent samen.
Samenwerking tussen uitgevers op het gebied van training, tools, uitwisseling van kennis en ervaring is de enige manier om echt een vuist te kunnen maken. Leer van elkaars fouten en successen, investeer in onderzoek, lobbying en juridische middelen. Juist de kleinere uitgevers verdienen bescherming (bekijk hier de WE MEDIA activiteiten).
Behulpzame bronnen:
- Inspiratie uit het gezamenlijke Buzzfeed-Toronto Star investigation into the Buffalo Chronicle debacle
- International Fact Checking Network (ICFN)
- Global Health Crisis Reporting Forum
- Collaborative Journalism Toolkit.
5. Bereid je voor op bedreigingen van de veiligheid
Online geweld tegen journalisten is inmiddels een bekend fenomeen. Directe aanvallen op journalisten online helpen om twijfel, verwarring en angst te zaaien. Vrouwelijke journalisten zijn hiervan vaker doelwit.
Uitgevers moeten zich op dit soort aanvallen en dreigingen voorbereiden met verhoogde veiligheidsmaatregelen, zowel online als offline. Journalisten moeten alle dreiging melden en voldoende psychologische ondersteuning, maar ook training en middelen voor de eigen verdediging ter beschikking krijgen.
Behulpzame bronnen:
- “Combatting online abuse: when journalists and their sources are targeted” (UNESCO)
- “Fighting back against prolific online harassment: Maria Ressa” (UNESCO)
- “Online Harassment of Journalists: The Trolls Attack” (RSF)
- On the Line project van het International Press Institute (IPI)
6. Maak je niet schuldig aan struisvogelpolitiek
Geloof niet dat je publicatie te niche of je publiek te klein is om een doelwit te zijn van disinformatie-campagnes. Daarmee maak je jezelf juist kwetsbaar.
Bronnen: IJNet, The Guardian
Gerelateerde artikels:
